WAGTERS OP DIE WATERS: ’N TYDLYN VAN DURBAN SE WATERPOLISIE (1854–1994)
Hennie Heymans
Nota: Ek was te SAP King’s Rest gestasioneer. Naby die Hawe aan die Bluff se kant. Langs die telefoon in die aanklagtekantoor was ‘n telefoonlys met spog-eenhede se telefoonnommers soos bv Veiligheid, Moord en Roof, Goudtak en Waterpolisie – en die lykshuis. Ek het altyd gewonder wie en wat die waterpolisie was. Hier is die tydlyn van die waters op die waters.
Inleiding: Waar Wet die Gety ontmoet het
Die hawe van Durban was nog altyd meer as net ’n samesmelting van staal en stoom; dit was ’n dinamiese grens tussen land en see waar wetstoepassing ’n unieke rol moes speel. Hier het die Waterpolisie ontstaan—’n elite-eenheid wat deur die dekades aangepas het om die veiligheid van die hawe en sy gebruikers te verseker. Van rowers tot smokkelary, van spioenasie tot reddings, hul pligte het soos die gety beweeg—altyd paraat, altyd teenwoordig.
Tydlyn van die Waterpolisie
| Jaar(e) | Polisiemag | Ontwikkelings |
|---|---|---|
| 1854–1894 | Durban Gemeente Politie
|
Waterpolisie gestig te Point; aanvanklik ‘n klein eenheid, later oor 50 lede. |
| 1894–1913 | Natal Police
|
Waterpolisie by Natal Police geassimileer; kapt J McCarthy tree later as bevelvoerder op. |
| 1913–1934 | Zuid-Afrikaanse Politie later
Suid-Afrikaanse Polisiemag (SAP)
|
SAP neem waterpolisie oor; Durban behou sy plaaslike waterpolisie. |
| 1934–1986 | Suid-Afrikaanse Spoorweë & Hawens Polisiemag (SASP)
|
Waterpolisie na SARP oorgeplaas; insluitend patrollie-bote soos Elsie. |
| 1986–1994 | SAP weer na amalgamasie
|
SASP amalgameer met SARP; Waterpolisie weer onder SAP bewind na 1994 neem die SA Polisiediens (SAPS) oor. |
Onder Elke Vaandel: Wat Het Verander?
Durban Gemeente Politie (1854–1894)
- Gestig om smokkelaars s en onreëlmatighede in die hawe aan te spreek.
- Lede gebruik roeibote en eenvoudige vaartuie vir patrollies.
- Die eerste polisiekantoor was in die “Point”-gebied geleë.
Natal Police (1894–1913)
- Kaptein Jeffray McCarthy, oorspronklik Sub-Inspekteur (1892), word later Assistent Superintendent (1906).
- Tydens die Eerste Wêreldoorlog bestuur hy sekuriteit en anti-spioenasie in die hawe.
- Aanhaling van McCarthy: “Wat die see bring, bring ook die onbekende — en dit was my plig om dit te konfronteer.”
SAP (1913–1934)
- Die Waterpolisie het onder SAP se nasionale jurisdiksie voortgegaan.
- Fokus op standaardisering, maar met ruimte vir plaaslike praktyke.
SA Spoorwegpolisie (SASP) (1934–1986)
- Die oorgang na ’n gespesialiseerde mag het maritieme opleiding en toerusting ingesluit.
- Bekende vaartuig: Elsie, wat later ook in Walvisbaai diens gedoen het.
- Verslag van ’n oud-lid: “Ons was die laaste linie tussen wetteloosheid en die oop see.”
SAP amalgameer met Spoorwegpolisie (1986–1994)
- Na die ontbinding van SASP, keer die Waterpolisie terug na SAP.
- Die eenheid bly aktief tot die hervorming van SAPS in die demokratiese era.
Verwysings
- Was Your Ancestor in the Durban Water Police? – Mole Genealogy ? – Mole Genealogy
- City Police Request – Facts About Durban
- Suid-Afrikaanse Polisiemag – South African History Online
- Patrollieboot “Elsie” – Nongqai Blog
- South African Railways Police – Wikipedia
Die voorblad van ons laaste spesiale uitgawe oor die waterpolisie:
