THE FORGOTTEN FAMILIES

Die Vergete Families van die Vermoordes

Deur brig Fanie Bouwer

Die ontbinding van die taakspan oor politieke moorde in KwaZulu-Natal – wat honderde sulke moorde ondersoek het – het ’n skokkende leemte in Suid-Afrika se strafregstelsel gelaat.

Maar selfs meer ontstellend as hierdie institusionele mislukking, is die feit dat die stemme van die slagoffers se families – letterlik honderde van hulle – stilweg saam met die waarheid begrawe word.

Daardie waarheid is moontlik opgesluit in saakdokumente wat stof vergaar in die kantoor van ‘n Nasionale Adjunk-Kommissaris.

Ek durf selfs sê: dit is die ernstigste geval van regsverydeling in Suid-Afrika se regsgeskiedenis.

Tydens onlangse mediavrae is die Nasionale Polisiekommissaris, Generaal Fannie Masemola, gevra waarom die taakspan ontbind is. Sy antwoord?

“Ek weet nie wat die redes is nie, maar ek is seker julle het vir Generaal Mkhwanazi hoor sê dat ná Vusimuzi ‘Cat’ Matlala se arrestasie, dit duidelik geword het wat die redes was. Ek wil nie verder daaroor uitbrei nie.”

Dít is ’n verstommende reaksie van die land se hoogste polisieman – iemand wat uiteindelik verantwoordelik is vir die veiligheid van alle Suid-Afrikaners. As híérdie persoon nie weet nie, wie weet dan? En as hy wel weet, maar kies om stil te bly – terwyl dit blyk dat hierdie gebeure buite sy beheer plaasgevind het – is dit nóg meer kommerwekkend.

Daar word berig dat meer as 100 moorddossiere wat verband hou met politieke moorde in KZN, eenvoudig in die kantoor van die adjunk-polisiekommissaris, luitenant-generaal Shadrack Sibiya, gehou word. As voormalige polisieman vind ek dit ondenkbaar dat die nasionale kommissaris nie sy adjunk hieroor ondervra het nie.

Hierdie dossiere is nie bloot papierwerk nie; dit verteenwoordig die lewens van geliefdes wat brutaal vermoor is. Nou sit hul families sonder geregtigheid of antwoorde – want daardie antwoorde is opgesluit in die polisie se hoofkantoor.

Wat dikwels verlore raak in die media se dekking van magstryd en politieke faksiegevegte, is die menslike koste. Elke onopgeloste moord is ’n bron van voortdurende pyn vir die slagoffers se families. Die ontbinding van ’n taakspan sonder behoorlike verduideliking of deursigtige opvolg is nie net ’n administratiewe nalatigheid nie – dit is ’n onvergeeflike morele mislukking teenoor die betrokke gemeenskappe.

Wanneer gaan die stemme van die slagoffers se families gehoor word? Waar is geregtigheid vir hulle? Die staat het nie net daarin gefaal om hul geliefdes te beskerm nie – nou faal dit hulle weer deur die waarheid, geregtigheid en afsluiting te weerhou.

Die onwilligheid van die SAPD se senior leierskap om duidelikheid te gee oor só ’n sensitiewe en kritieke kwessie, is uiters ontstellend. As hoëprofiel figure soos Cat Matlala gearresteer word, en sulke arrestasies skielik lei tot die stil ontbinding van ’n hele taakspan, is dit meer as regverdig om te vra: Wat wou hulle stop? Wat probeer hulle wegsteek?

Die publiek het die reg om te weet. Die parlement het die plig om toesig te hou. En die families van die slagoffers het ’n onvervreembare reg op geregtigheid.

Die hantering van politieke moorde – en veral die wyse waarop hierdie sake nou onder die mat ingevee word – moet as ’n nasionale skande beskou word.

Suid-Afrika spog met ’n Grondwet wat menswaardigheid en die reg op lewe beskerm. Maar in die praktyk blyk dit dat magsbehoud en die beskerming van politieke netwerke steeds voorrang geniet – nie geregtigheid vir gewone mense nie.

Wat nou?

Die tyd het aangebreek vir ’n openbare ondersoek, onafhanklik van die SAPD, oor die redes agter die ontbinding van die taakspan vir politieke moorde.

’n Kritieke vraag is of ’n minister selfs oor die operasionele gesag beskik om só ’n span te ontbind?

Die parlement en burgerlike samelewing móét druk uitoefen vir volledige deursigtigheid. Verder moet elke dossier wat in generaal Sibiya se kantoor stof vergaar, dringend hersien word deur ’n nuwe, onafhanklike eenheid – of selfs internasionale waarnemers, indien nodig.

Die slagoffers se families moet ’n stem kry.

Suid-Afrika se demokrasie is in die weegskaal wanneer politieke moorde nie behoorlik ondersoek word nie.