NHLANHLA MKHWANAZI
Lt.genl. Nhlanhla (Lucky) Mkhwanazi
Genl-maj Johan Booysen
Verlede Sondag – 6 Julie 2025 – het lt.genl. Nhlanhla (Lucky) Mkhwanazi, kommissaris van polisie in KwaZulu-Natal, in gevegsmondering, en omring deur gemaskerde en swaar gewapende wagte, op ’n mediakonferensie beweer die minister van polisie is betrokke by ’n web van misdadigheid.
Mkhwanazi se keuse van kleredrag was dalk ondeurdag, maar as sy beskuldigings teen die polisieminister, Senzo Mchunu, en ander hooggeplaastes blyk waar te wees, sal dit vernietigende gevolge hê vir regspleging in Suid-Afrika.
Die aantygings dat staatsaanklaers, sakelui, senior polisiebeamptes en selfs kabinetslede betrokke is by georganiseerde misdaad, bring die geloofwaardigheid van wetstoepassing en vervolging in die gedrang by ’n publiek wat reeds min vertroue in die regstelsel het.
Die vinnigste manier om die vertroue te herstel, sal wees om ’n onafhanklike ondersoek in te stel, verkieslik met ’n regter aan die stuur.
Die konflik tussen individue en groeperings in die ANC, saam met korrupsie in die polisie en howe, die swak leierskap in staatsinstellings en ander sistemiese probleme het gelei tot ’n perfekte storm.
Ernstige aantygings word oor en weer geslinger. Wie is reg en wie is verkeerd, of is dit dalk nou ’n geval van hond wat hond vreet?
Misdaadintelligensie gaan al die afgelope dekade en ’n half gebuk onder erge korrupsie. Die inhegtenisneming verlede maand van lt.genl. Dumisani Khumalo, hoof van dié eenheid, het juis gespruit uit ’n ondersoek na dié ongerymdhede.
Maar korrupsie in misdaadintelligensie is geen nuwe verskynsel nie. Sedert Richard Mdluli, die vorige hoof van die eenheid, gepos is en tans tronkstraf uitdien, weens die beweerde misbruik van die geheime fonds, het korrupsie in die eenheid eenvoudig onbelemmerd voortgeduur.
Die geheime fonds se begroting beloop jaarliks etlike miljoene rande. Dit is veronderstel om gebruik te word vir ondersoeke na sindikate van georganiseerde misdaad. Mdluli word daarvan beskuldig dat hy daardie geld gebruik het vir oorsese vakansies saam met sy gesin; die aankoop van persele wat dan uitverhuur is; luukse voertuie wat vir staatsamptenare gekoop is; die salarisbetalings van “agente” wat nie bestaan het nie; en selfs vir bouwerk aan Nathi Mthethwa, voormalige minister van polisie, se privaat huis in Empangeni.
Om klaarblyklike redes is daar voortdurende wedywering om beheer van die geheime fonds. Dit is ’n krip waaruit korrupte polisiebeamptes en politici rustig kan vreet.
Die hoof van dié eenheid was nog altyd ’n politieke aanstelling. Mthethwa het Mdluli destyds aangestel sonder om die regte prosedure te volg. Dumisani Khumalo is boonop aangestel sonder dat hy enige ondervinding het van die intelligensie-milieu.
Politiek gedrewe aanstellings van senior polisiebeamptes, veral op generaalvlak, is een van die ernstigste sistemiese probleme wat in wanbestuur en uiteindelik korrupsie manifesteer. Dit is ongetwyfeld onderliggend aan die feit dat verskeie generaals, brigadiers en ander offisiere in die polisie tans teregstaan weens ernstige klagte wat met korrupsie verband hou.
Die publiek, vuisvoos weens misdaad, ondersteun Mkhwanazi geesdriftig. Daar moet egter gewaak word teen bevestigingsvooroordeel.
Vir diegene in die polisiediens wat hul werk as ’n roeping beskou, skep die nuwe konflik tussen hul bevelvoerders en politieke hoof verdere onsekerheid.
Mkhwanazi is ’n gerespekteerde polisieleier wat al as nasionale kommissaris waargeneem het. Mchunu is die minister van polisie.
Dié polemiek verswak ongetwyfeld die moreel in die polisie . Die bewerings ondermyn die gesag en dissipline in die polisie- en daarsonder kan die organisasie nie behoorlik funksioneer nie.
Só kry die bose kringloop van wanbestuur en korrupsie in regspleging instellings, nóg stukrag.
Uiteindelik is dit die misdadigers, ín die polisie en daarbuite, wat die lekkerste lag. Hulle slaan munt uit die spanning en verwarring in polisiegeledere en die geskarrel van die politici. As dié chaos nie vinnig besweer word nie, sal ons binnekort in Mexiko se spore volg.
• Genl.maj. Johan Booysen is die voormalige hoof van speurdienste en die Valke in KwaZulu-Natal en deesdae die nasionale hoof van ondersoeke by Fidelity ADT.
