Discoveries of Roman artefacts near Nelspruit (Mpumalanga)
Abstract
Ancient Mediterranean Artefacts and Voyages in Southern Africa: Roman Coins and Phoenician Circumnavigation
Discoveries of Roman artefacts near Nelspruit (Mpumalanga) — including sestertii of Lucius Verus and Marcus Agrippa, a lion-head medal, and fragments of a sandal — add to a growing body of evidence of ancient Mediterranean connections with Southern Africa. Similar finds include Greek and Roman coins discovered in Pondoland (Transkei coast), Hebraic coins in KwaZulu-Natal, and coins linked to shipwrecks near Mossel Bay.
These artefacts raise questions: were they merely remnants of shipwrecks, or signs of early trade reaching the southern tip of Africa? The debate is enriched by Herodotus’ account of Phoenician sailors, commissioned by Pharaoh Necho II around 600 BC, who allegedly circumnavigated Africa — a feat later proven possible by modern experimental voyages.
Together, these finds and traditions suggest that Southern Africa’s coastline was not isolated, but part of a wider network of ancient maritime exploration and exchange, connecting the Cape to the Mediterranean world centuries before European colonisation.
ROMEINSE ARTEFAKTE GEVIND NABY NELSPRUIT (MPUMALANGA)
Romeinse Artefakte en Fenisiese Vaart: Antieke Kontakte met Suid-Afrika
Hennie Heymans
Foto’s van die muntstukke toon ’n sestertius van Lucius Verus, ’n sestertius van Marcus Agrippa, en ’n leeukop-medalje opgegrawe. Die munt van keiser Lucius Verus dateer uit ongeveer 165 n.C. Prof. Alexander Duffy het die munte gedurende November 2025 geïdentifiseer en berig dat ’n Romeinse sandaal en die medalje saam in ’n leersakkie gevind is, hoewel die sakkie en sandaal ongelukkig vernietig is.
Vondste elders in Suid-Afrika
• Transkeise kus (Fort Grosvenor, Pondoland): ’n Kleipot met Griekse en Romeinse munte, waaronder Ptolemeïese silwer tetradrachme (305–204 v.C.) en Romeinse munte van Diocletianus en Maximinus II (296–313 n.C.).
• Mosselbaai en die Suidkus: Munte wat waarskynlik verband hou met skeepswrakke van die Portugese São João (1552) en die Britse Grosvenor (1782).
• KwaZulu-Natal (Marianhill): Hebraïese en Romeinse munte, insluitend een uit die tyd van Simon Maccabeus (ca. 160 v.C.).
Hierdie vondste wek steeds debat: is dit bloot skeepswrakke wat munte na die kus gebring het, of dui dit op vroeë handelskontakte tussen die Middellandse See en Suider-Afrika?
Die Fenisiese vaart om Afrika
Herodotus vertel dat Fenisiese seevaarders in opdrag van farao Necho II (ca. 600 v.C.) ’n driejaar-ekspedisie onderneem het wat Afrika heeltemal omseil het. Hulle het van die Rooi See af vertrek, suidwaarts gevaar, en via die Middellandse See teruggekeer. Hierdie reis sou noodwendig die Kaap van Goeie Hoop ingesluit het.
Moderne eksperimente het die geloofwaardigheid van die verhaal versterk: tussen 2008 en 2010 het ’n Britse span onder leiding van Philip Beale ’n Fenisiese skip nagebou en die hele Afrika omseil, insluitend die Kaap. Dit bewys dat die Fenisiërs wel die tegniese vermoë gehad het om die suidpunt van Afrika te vaar.
Samebindende perspektief
Die Romeinse munte, Griekse en Hebraïese vondste, en die Fenisiese vaart vorm saam ’n groter raamwerk: Suid-Afrika se kus was lank reeds deel van ’n internasionale netwerk van handel en ontdekking. Hierdie artefakte en tradisies herinner ons daaraan dat die Kaap eeue voor Europese kolonisasie reeds ’n kruispunt van wêreldgeskiedenis was.
Slot
Die Romeinse soldaat, wie se muntstukke en medaljes selfs hier in Suid-Afrika gevind is, verteenwoordig meer as net ’n antieke kryger. Hy was ’n simbool van orde, dissipline en die beskerming van die ryk se grense. Sy leeukop-medalje getuig van moed en diens, en herinner ons dat die ideaal van nasionale veiligheid — die beskerming van volk en vaderland — ’n eeue-oue roeping is. Soos die Romeinse legioene hul ryk bewaak het, so staan ook ons eie veiligheidsmagte in die tradisie van diens en opoffering. Hierdie artefakte bring die boodskap dat die gees van die soldaat, sy lojaliteit en sy plig, tydloos is en steeds vandag resoneer.
